Endometriozis Nasıl Belirti Verir?
Endometirosis Nasıl Anlaşılır?

Endometriyozisin yarattığı belirtileri ve bu belirtilerin  şiddetini  hastalığın bulunduğu yer ve hastalığın yaygınlığı  belirler. Endometriyozis en sık olarak hiçbir şikayeti olmayan bir kadında rastlantısal olarak tespit edilir. Bu nedenle endometriyozisin sıklıkla belirti vermediğini söylemek mümkündür.

Endometriyozis  her ay bulunduğu bölgede aynen adet kanaması gibi kanamaya yol açtığı için belirti vermektedir. Kanamanın rahim içi dışındaki  bölgelerde yarattığı iltihabi reaksiyonlar adet sancısına yol açarken ;  kanamanın kalıntılarının sebep olduğu  yapışıklıklar  kısırlık ,cinsel ilişkide ağrı,  pelvik ağrı gibi farklı şikayetlere neden olurlar.Yine  her ay ortaya çıkan kanama artıklarının birikerek kitle oluşumuna neden olmasıyla  yumurtalıklarda çikolata kisti oluşumuna neden olabilir. Çikolata kistinde          ( çikulata kisti) birikmiş kan kalıntılarının rengi zaman geçtikçe kırmızıdan kahverengiye ve siyaha doğru dönüşüm gösterir. Endometriyoma, yani çikolata kisti yumurtalık dokusu içinde bu eski kanın birikmesiyle oluşur ve bu kistin içinde bulunan sıvı görünüm olarak sıvı çikolatayı andırdğı için bu isimle adlandırılır.Çukulata kistleri ultrasonografi ile kolaylıkla saptanır.

Ufak leğendeki rahim, rahim yolları ve yumurtalık gibi organlar normalde cinsel temas süresince veya jinekolojik muayene esnasında hiçbir ağrı ve şikâyete yol açmazlar.Karın boşluğunda bulunan iç organlar, etraftaki diğer yapılara ve karın duvarına doğru elastiki biçimde hareket ettirilebilirler. Vucütun hareketleri esnasında da bu organların pozisyon değişiklikleri ağrılara sebebiyet vermez.Rahim 4 bağ tarafından leğenin kemik bölümüne bağlıdır. Yuvarlak olan ana bağlar (Ligamenta rotunda) rahim yolunun ayrıldığı yerden sağda ve solda öne doğru ayrılıp kasık kanalına doğru yol alırlar. Çapraz bağlar (Ligamenta sacro-uterina) ise rahimin gövde (Isthmus uteri) bölümünde sağ ve sol taraftan arkaya doğru yayılıp kuyruksokumuna doğru uzanırlar. Önde ise idrar torbası ile olan irtibat 2 sm. genişliğindedir. Bu şekilde burada bağ dokusundan bir destek sağlanmış olur. Yumuşak bağ dokusu sayesinde, peritonun altında bulunan idrar torbasının dolma ve boşalma anlarında karın zarının ve rahimin gerilmeleri önlenir

Küçük leğendeki organların elastik olarak askıda bulunmaları ve rahat hareket edebilmeleri sayesinde jinekolojik muayene ve cinsel temas esnasında gerilme ve incinme görülmez. Bilhassa rahimin arkasındaki bölüm (bu rahimin boyun tabakası ve barsak arasında bulunur), doku tabakalarının birbirleri üzerinde kayabilmeleri sayesinde, ağrısız olarak hareket edebilir.

Bu organların birbirleri etrafında rahat hareketleri Endometriyozis odaklarının varlığında nedbe dokuları, yapışıklıklar gibi sebeplerle bozulur. Bunun dışında Endometriyoz odaklarında oluşan iltihabi olaylar sonucu Prostaglandinler salgılanıp, ağrıların ortaya çıkmasına yol açarlar

Endometriyozisin ortaya çıkardığı şikâyetler çok şekillidir. Bazı ağır vakalarda hastanın hiç şikâyeti bulunmaz. Diğer tarafta hafif vakalar birçok şikâyet ve rahatsızlıklara yol açabilir. Şikâyetler çok defa Endometriyozis odaklarının oturdukları yere bağlıdır. Genel olarak Endometriyozisin yaygınlığı ve klinik belirtiler arasında direk bir bağlantı bulunmaz. Bazen Endometriyozisin rahimin arka tarafında hazneye girdiği durumlarda bile, hastalarda bilhassa cinsel temas esnasında ağrılar beklenirken, çok az şikâyetlere rastlanabilir. Aşağıdaki rahatsızlıklar görülebilir:

ü       Endometriyosis hastalarında en sık karşılaşılan şikayet adetlerin aşırı derecede ağrılı olmasıdır.Normal durumlarda adet kanamalarında rahim kasları kasılırlar. Bunun gayesi dökülmüş olan rahimin sümük tabakasını dışarı atmak olup, genellikle ağrı yapmaz. Sümük tabakası atılırken Prostaglandinler salgılanırlar.

Genç kadınlarda salgılanan Prostaglandilenler sebebiyle aybaşı kanamalarının başlangıcından itibaren Dismenoreler (ağrılı adet durumu) görülür. Buna primer Dismenore denir. İlerdeki yaşlarda veya doğumlardan sonra görülen ağrılı adet durumlarında sekonder Dismenore  söz konusu olur. Yeni araştırmalara göre bu vakalarda rahim duvarında Adenomiyozis şeklinde yapısal değişiklikler bulunur ve Prostaglandinler rahimin kas tabakalarının derinlerine girip, orada kramp şeklinde kasılmalara yol açarlar. Böyle vakalarda Endometriyozis odakları ortadan kaldırılsa bile ağrılı adet durumu devam eder.

Şüphesiz rahim içindeki değişiklikler Dismenorenin  yegâne sebebi değillerdir. Endometriyozis odaklarının dokusu da rahimin sümük tabakası (mukoza) gibi yumurtalıkların hormon kontolü altındadır. Bunun sonucunda normal mukozanın siklüs esnasındaki uğradığı değişikliklerin bir kısmı Endometriyozis  odaklarında da görülür. Siklüsün sonlarına doğru bu odaklardan Prostaglandinler ve başka hormonlar salgılanıp iltihap reaksiyonlarının başlangıç ve idamesine yol açarlar. Bu Endometriyoz odakları rahimin leğen duvarına elastik olarak bağlayan yapılarda (örneğin Sakro uterin bağlar) yerleştikleri durumlarda, bu bölgelerde aybaşı kanaması süresince şikâyetler görülecektir.

Eskiden sekonder Dismenoreye ’ye Endometriyozis gelişiminin tipik bir semptomu olarak bakılırdı. Primer Dismenoresi’si olan genç kadınların % 50’sinde laparoskopik muayeneler sonucu Endometriyozisin varlığı kanıtlanmıştır. Dismenorenin  sebebi araştırırken eğer rahimde ur, miyom  gibi bir hastalık bulunmazsa, bu ağrılı adetler rahimin adenomiyozise bağlı  değişikliklerinin bir sonucu olarak kabul edilmelidir.

ü       Endometirozis  cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olabilir. Bu duruma disparoni adı verilir. Rahim ufak leğen (pelvis) içinde elastik bağlarla askıda bulunur. Bu yüzden cinsel temas gibi mekanik etkiler sonucu ağrı görülmez. Karın zarında oluşan hafif Endometriyozis vakalarında genellikle cinsel temas esnasında ağrı (Disparoni) ortaya çıkmaz. Uterosakral bağlarda Endometriyozis oturunca, bunların gerilme durumlarında ağrı ortaya çıkabilir. Rahim ile idrar torbası ve bilhassa arkada rahim boynu ile barsak (Retroservikal Endometriyozis) arasındaki bölgelerde Endometriyozis odaklarının yerleştiği vakalarda ağır Disparoni şikâyetlerine rastlanır.Gelişen iltihaplar sonucu ufak leğen içindeki çeşitli organlarla leğen duvarı arasında yapışıklıklar oluşur. Bu vakalarda cinsel temas esnasında görülen incinmeler dışında, karnın alt bölümünde de devamlı ağrılar bulunur

ü       Endometriosiste sıklıkla idrar yapma ile ilgili şikayetler de gözlenir.İdrar torbası ile rahim ön cidarı arasındaki bölge idrar torbasının dolma ve boşalma anlarında baskı altında kalır. Endometriyozis odaklarının varlığında bu bölgede idrar torbasının dolma ve boşalma anlarında ağrılar oluşur. Endometriyozisin  idrar torbasının kas ve mukoza tabakalarına yayıldığı vakalarda ağır idrar ederken genellikle şikâyetlere rastlanır. İdrarla kan gelmesi (hematüri) de görülebilir

ü       Endometirozisi olan hastalarda dışkılama ile ilgili şikayetleri de gözlemek mümkündür.Karın içi basıncının artması ve küçük leğendeki organların hareketi olmadan dışkılama mümkün değildir. Endometriyozis sonucu oluşan yapışıklıklar, ıkınma esnasında ağrı yaparlar. Bilhassa Endometriyozis odaklarının – retroservikal Endometriyozis de olduğu gibi – barsak cidarında oturdukları durumlarda dışkılama esnasında şikâyetler ortaya çıkar. Aybaşı ile birlikte görülen barsak kanamaları Endometriyozis odaklarının barsak duvarına yayıldığını gösterir.

ü       Endometriyozite  sık görülen iltihabi doku reaksiyonları karnın alt bölümünde devamlı bir ağrı ile kendisini belli eder. Buna ilaveten çeşitli organlar arasında yapışıklıklar oluşmuştur. Örnek olarak sağ yumurtalık, kalın barsak, rahim arka duvarı ve leğen duvarı arasındaki yapışıklıklar gösterilebilir. Bu yapılar birbirleri ile yapışmış olup (Konglomerat oluşması), devamlı bir ağrı ortaya çıkar ve belirli vücüt hareketleri sonucunda şikâyetler artar.Bazen ağrının çıkış noktası tam lokalize edilebilir . Diğer bir deyimle hasta ağrılı noktayı gösterebilir. Bu noktalar çok kez Endometriyozis odaklarının arasındaki bir yapışıklığın topografisi üzerindedir.Yapışıklıkların ortaya çıkardıkları nedbelerin laparoskopik bir cerrahi girişimle ortadan kaldırılmaları durumunda ağrılar hemen ortadan kaybolurlar

ü       Endometriozis hastalarının çoğunda kanama bozukluğuna rastlanmaz. Endometriyozisli  kadınlarda çok defa adet kanamasının başlangıcından önce ufak kanamalar görülür. Bunun sebebi genellikle karın içindeki Endometriyozis olmayıp, rahimdeki Adenomiyozisin ortaya çıkardığı bozukluklardır.

Bunun dışında rahimdeki biyokimyasal değişiklikler rahimi kontrol eden yumurtalık fonksiyonlarını da etkilerler. LUF sendromu veya Luteal yetersizlikler Endometriyozisde sık görülen bozukluklardır.

ü       Endometriozis hastalarının büyük bir kısmı çocuk sahibi olamama ,kısırlık nedeni ile doktora müracaat ederler. Genel olarak kısırlık şikayeti bulunan kadınların yaklaşık % 15-20’ sinde değişik düzeylerde endometriozis bulunmaktadır. Endometriozis ve kısırlık arasındaki ilişki tam olarak anlaşılamamıştır.Kolayca anlaşılabileceği gibi yumurtalık, rahim yolundaki Endometriyozis odakları ve küçük leğendeki yapışıklıklar sebebiyle tubo-ovariyel fonksiyonlar bozulur. Çok kez yumurtlama görülmez. Olduğu taktirde ise yumurta, rahim yolu tarafından alınamaz. Bu durumlarda kısırlık görülecektir.Sık olarak yerine gelemeyen çocuk arzusunun teşhisi Endometriyozis ile sonuçlanır. Bu kadınlarda sadece ağrılı adet şikâyetleri bulunur. Bunun dışında siklüs, bazal ateş, sonografi ve hormon muayeneleri normaldir. Bu vakalarda yıllarca normal cinsel temas olmasına ve erkeğin sperminde bir bozukluk görülmemesine rağmen bir türlü çocuk olmaz. Hastanın öz geçmişinde karnın alt bölümünde bir iltihap da bulunmaz. Rahim yollarının açıklığını göstermek için yapılan laparoskopik cerrahi müdahalede de bir bozukluk görülmez. En sonunda bu Endometriyozis odaklarının kısırlığa yol açtığına karar verilip, önce bu odakların cerrahi yolla ortadan kaldırılmasına ve ardından da hormon tedavisine geçilir. Tedavinin bitiminde kısırlık problemi çözülememiştir. Karın içindeki minimal Endometriyozis kısırlığın sebebi olmayıp, peristaltik bozuklukları sebebiyle sperm hücrelerinin transportunun bozulması kısırlığa yol açar
Hafif ve orta derecede endometriozisin kısırlığa neden olup olmadığı tartışmalıdır. Bununla beraber en sık kabul gören teori endometriozisin pelvis boşluğu içinde bir tür reaksiyona neden olarak bazı maddelerin salınımına yol açtığı ve bu maddelerin de yumurta gelişimi üzerinde olumsuz etkilerinin olduğudur. Karın zarından salgılanan bu maddelerin yumurta ve sperm birleşmesi, tubal fonksiyon ve hatta döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesi üzerinde olumuz etkilerinin olabileceği tahmin edilmektedir.
Öte yandan şiddetli endometriozis kısırlığın bilinen bir nedenidir. Ortaya çıkan yapışıklıklar ve anatomik bozukluklar üreme sisteminin normal fonksiyonunu bozarak kısırlığa neden olur. Yapışıklık olmasa bile çikolata kistleri normal yumurtlamayı bozarak kısırlığa yol açabilir.

Endometriosis tanısı nasıl konulur? Çikolata Kisti Nasıl anlaşılır?

• Endometriozisin tanısı lezyonların direk olarak görülmesi ve patolojik olarak incelenmesi ile konur.Haznenin ( vajinanın) direk gözle incelenmesiye ve jinekolojik muayene ilebazen arka duvarda Endometriyozis düğümleri –odakları görülebilir. Bazen Retroservikal Endometriyozis hazneye yayılır ve orada siyah mavimsi noktalar halinde görülür. Haznenin arka duvarı şikâyetleri olmayan hastalardan muayene esnasında tam açılabilirken, Endometriyozisde buna imkân yoktur.
  
  Parmakla muayene ile bu bölgede düğümler ve odaklar hissedilir ve genellikle hasta ağrı hisseder. Elastik bağlar, sadece sakro-uterin bağda Endometriyozis  bulunduğu  durumlarda, elastikliğini kaybeder ve cinsel temas esnasında ağrı ortaya çıkar.
  
  Haznenin ön bölümü normalde yumuşaktır. İdrar torbasının hazneye yapıştığı bölümde nedbeler palpe edilir. Bunlar genellikle saat 11 ve 13 istikametinde bulunurlar. İdrar torbası ve rahim arasındaki bu çukur bölge, karın içinin en derin noktalarından biri olup, Endometriyozisin gelişmesi için uygun bir zemin teşkil eder. Yumurtalık bölgesinin tuşe ile muayenesi esnasında tipik ceviz büyüklüğünde elastik ve hafif ağrılı organlar hissedilir. Endometriyozisin ağırlık derecesine göre bu bölgede büyük kistik tumörler ve hareket ettirilemeyen nedbe dokusunun konglomeratı parmaklar tarafından palpe edilir ve  hissedilir.
  
  Endometriyozis odakları karın zarının üzerinde birkaç noktadan ibaret olduğu durumlarda, yapışıklıklıkların az oldukları veya yumurtalıkların üzerinde ufak Endometriyoma kistlerinin (çikolata kistlerinin)  mevcut olduğu durumlarda tuşe bulguları bulunmaz.

   

• Endometriosis tanısında en önemli tanısal testlerin başında ultrasonografi gelir. Sonografi muayenesi genellikle hazne yoluyla yapılır (vajinal ultrasonografi) . Sonografi ile en iyi yumurtalıkların üzerinde Endometriyozis kistlerinin varlığı (Endometriyoma, çukolata kisti) gösterilebilir. Bu kistler dışarıya akamayan eski aybaşı kanamalarının kanının kurumasından oluşurlar. Bunlar spontan (kendi kendine) veya ameliyat esnasında patlayabilirler ve kistin içindeki kahverengi sıvı (Çikolata kisti) karın boşluğuna dolar.
  
  Ultrasonografi esnasında bu kistler yumurtalıkların diğer kistik değişikliklerinden kolaylıkla ayırdedilebilirler. Endometriyosis şüphesinde idrar torbasının duvarı titizlikle muayene edilmelidir. İdrar torbasındaki palpe edilebilen Endometriyoz odakları sonografi ile de görülebilirler. Aynı şey retroservikal Endometriyoz için de denebilir. Endometriozis rahimin Adenomiyozis şeklinde bir hastalığı olduğundan, vajinal ultrasonografi ile kazanılan bulgular rahim için de geçerlidir.
  
  Karın zarının Endometriyozisi durumlarında ultrasonografi muayenelerinin faydası olmaz.
   

• Endometriyozis in  teşhisi, yumurtalık ve rahim yolu gibi cinsel organlarda Endometriyozis in  ne derece bir yayılma gösterdiği en iyi laparoskopik muayene ile gösterilebilir. Belirli bir Endometriyozis odağının veya yapışıklıkların, kadının şikâyetlerine ne miktarda yol açtığı - hastanın öz geçmişi ve tuşe ile muayenesi yanında – laparoskopi ile ortaya çıkarılabilir. Bu yüzden Endometriyozis şüphesinde en kısa zamanda bir laparoskopik girişim şarttır. Girişimi yapan kadın hastalıkları uzmanının, kadının şikâyetlerini bilmesi ve klinik muayeneyi şahsen yapması gereklidir. Bu şekilde bazı bulguların laparoskopi esnasında gözden kaçma olanağı azalmış olur. Laparoskopik muayene esnasında bilhassa Douglas çukurundaki bazı bulgular gözden kaçabilir. Yumurtalıkların küçük Endometriyomaları da bazen görülmeyebilir. Bu yüzden ameliyat öncesinde sonografi resimlerinin titizlikle incelenmesi gereklidir.
  
  Laparoskopi esnasında karın boşluğundaki organlarda ve etrafındaki yapılarda sistematik bir şekilde Endometriyozis odakları aranır. Bunun için göbeğin yanındaki klasik laparoskop’un giriş yerinden başka, pubis üzerinde ikinci bir delik açmak da gereklidir. Buradan sokulan ikinci bir aletle küçük leğendeki organların pozisyonu değiştirilerek laparoskop ile daha iyi bir inspeksiyon ve görüş sağlanmış olur.
  
  Genellikle idrar torbası orta derecede dolmuş olduğundan, sağ ve sol taraflarındaki çukurların diplerinde ufak Endometriyozis odakları oturmuş olabilir.
  
  Rahimin ön duvarının incelenmesinden  sonra rahim öne doğru itilip arka duvarı incelenir. Burada Plica lata’nın arka yaprağı, çapraz bağlar ve Douglas çukuru titizlikle incelenir. Çapraz bağların üzerinde Endometriyozis odakları sık görülür. Esasında bu bölge çukurda olmayıp aksine tepede bulunur. Bunun dışında üzerini örten barsak parçasının da Endometriyozisin yerleşmesini zorlaştırması beklenirdi. Bu bağların yıpranması sonucu oluşan küçük yırtıkların, Endometriyosis hücrelerinin yerleşmesine uygun zemin yarattıkları akla yakın bir izah olabilir.
  
  Zamanla rahimin arkasındaki karın zarında ve Plica lata’nın arka yaprağında yırtıklar oluşur. Buralarda Endometriyozis rahatlıkla gelişebilir. Daha sonra yumurtalıklar yukarıya çekilir ve Fossa ovarica ve yumurtalığın kendisi ve rahim yolu incelenir. Endometriyoziste yumurtalıklarda sık olarak leğen duvarı ve Fossa ovaric’nın peritonu bölgesinde yapışıklıklar bulunur. Bu yapışıklıkları laparoskopla temizlerken, yumurtalıkta Endometriyoma bulunduğu durumlarda, kistler yırtılırlar ve tam çikolata renginde bir sıvı karın içine akar. Rahim yollarında nadiren odaklar görülür. Bunlar inci gerdanlık şeklinde dizilmiş Endometriyozşs odakları olarak hemen tanınabilir.
  
  Barsak ve kör barsağın (Apendiks) incelenmesi çok önemlidir. Kör barsağın çıktığı yerde Endometriyozis odakları bulunabilir ve bunlar Apandisit ile karıştırılabilir.Yani kesin tanı için cerrahi şarttır. Öyküde endometriozisden kuşku duyulan hastalarda kısırlık problemi de varsa mutlaka tanısal laparoskopi yapılmalıdır. Laparoskopi sırasında karın zarı, rahim, douglas boşluğu, tüpler gibi tüm karın içi oluşumlar gözlenerek küçük endometriozis odaklarının varlığı araştırılırken şiddetli olgularda yapışıklıklar izlenir.
  
   
• Ultrasonografi incelemesinde endometriomadan kuşku duyulan olgularda kanda CA12-5 adı verilen bir tümör markerin  (tümör belirteci)bakılması tanının desteklenmesi açısından önemlidir. Yumurtalıktan köken alan bazı kanserlerde salgılanan bu tümör belirteci endometriozis varlığında da artmaktadır,ancak kan düzeyi habis hastalıklarda olduğu kadar yükselmemektedir. Tanı için kanda bu değerin ölçümü kesin olarak gerekli değildir.Ancak endometriyozis  ameliyatı  öncesinde elde edilen yüksek  değer ameliyat sonrası düştüğü ve  böylece   gerek ameliyatın etkinliği gerekse  muhtemel nükslerin tahmini söz konusu olduğundan sıklıkla CA 125 düzeyi de takibe alınır.

                                               Geri 
 

Ağrılı adet görme , dismenore
Adette cinsel ilişki
Cinsel ilişkide ağrı, disparoni

 

! Yasal Uyarı !

www.kurtaj.info

www.genitalsigil.net

Google Plus +