Polikistik Overin Tedavisinde Ne
Yapılır?Tedavi
Seçenekleri.
Polikistik
Over (PCO) yol açtığı belirtilerin kadına verdiği
rahatsızlıklar (adet düzensizliği, tüylenme, gebe kalamama gibi) nedeniyle
kadını çoğu durumda tedavi arayışına iten bir durumdur. Yine de günlük yaşamı olumsuz etkileyen bir belirti veya bulgu
olmasa veya kadın PCO'nun kendisinde yarattığı değişikliklerden rahatsız
olmasa bile, vücutta yarattığı olumsuz metabolizma ortamı nedeniyle
PCO, basit bir yumurtlama bozukluğu olmaktan çok, kısa veya uzun vadede ciddi
sorunlar yaratabilen bir durumdur ve bu nedenle tedavi edilmelidir.
Poliksitik Over Sendromu (PCO,PKO)
Tedavisinde Ana Prensipler;
Semptomatik bir tedavi uygulanır. Şikâyetler
ne olursa olsun, şişmanlık durumlarında en başta hastanın kilo vermesi
gerekir. İnsüline karşı direncin tedavisinde zayıflamanın oynadığı rol, tıp
literatüründe farklı şekillerde yorumlanmıştır. Sonuçların farklı olmasında,
şüphesiz değişik patojenetik faktörlerin rolü büyüktür. İlk önce hasta
tarafından kabul edilebilecek diyet önlemlerine başlatılmalıdır. Hastanın
boyuna göre bazal olarak 1000-1200 kalorilik bir diyet önerilir. Hiç gıda
alınmaması çok etkili olmasına rağmen, metabolik bozuklukların varlığında
böbrek yetersizliğine kadar gidebilen ağır komplikasyonlar ortaya
çıkabileceğinden, sağlıklı değildir. Günlük gıda alımı 5-6 porsiyona
bölünmelidir. Karbonhidratı zengin ürünlerden (şeker, beyaz un ve bundan
hazırlanan ekmek gibi gıdalar) kaçınmalıdır. Bu yolla yemekten sonra
yükselecek olan insülin seviyeleri kontrol altına alınarak, pankreas ve
metabolizma üzerindeki yük azaltılmış olur.
Diyetle birlikte beden ekzersizine de büyük önem verilmelidir. Bu yolla kas
sistemi tekrar gelişip, kasların daha fazla kanla dolması sağlanmış olur.
Aynı zamanda kas hücrelerine insülinin gitmesi ve glükozun içeri girmesi
hızlandırılarak, insüline karşı direnç de azaltılmış olur. Unutmamalıdır ki
ekzersiz yoluyla kilo vermek de kolaylaşır.
Anovülasyonlu siklüs bozukluklarının ön planda olduğu durumlarda östrojen ve
gestrajenlerle bir tedaviye başlatılır. Androjenleşme veya hiperandrojenemi
durumu olsun olmasın, gestajen olarak antiandrojen etkili bir preparat
verilmelidir. Devamlı olarak bir gestajenin uygulanması da mümkündür
Infertilite durumlarında Clomiphen, bazen dexamethasonla kombine edilerek
verilir. Hiperinsülineminin varlığında, insülinin alınımını kolaylaştıracak
bir antidiyabetik (metfotmin)uygulanır.Yapılan bir çelışmada Klomifen Sitrat
( Clomiphen) tek başına uygulandığında insülin konsantrasyonunda belirgin
olumlu olmayan hafif bir düşme tesbit edildi. Metformin ile Klomifen Sitrat
kombinasyonunda 35 kadının 12 inde ovülasyon ortaya çıkarken, Klomifen
Sitrat tek başına uygulanmasında 26 vakadan ancak birinde yumurtlama
görülebildi.
Metformin yerine Glitazon gurubundan maddeler verilince daha da iyi sonuçlar
alınabilinmektedir. Burada insüline karşı direnci azaltan yeni bir madde
gurubu söz konusudur. Başlıca etki yolu kas ve karaciğer hücrelerinde
insülin alınımını arttırmaktır. Glitazonlar da Metformin gibi insülin
konsantrasyonlarını düşürürler. Aynı zamanda insülin ve kan şekeri
konsantrasyonlarını düşürüp, yüksek kapasiteli hastalarda yeterli bir süre
ilacın alınması sonucu, sık olarak menstrüasyon ile birlikte bifazik siklüs
ortaya çıkar. Metforminin tam tersine Glitazone alınınca, metabolik asidoz
ve normal dozlarda hipoglisemi de görülmez.
Glitazone deneme safhasında bulunduğundan bir çok ülked henüz piyasada
bulunmamaktadır. Metformin ve bilhassa Glitazonelar ile yapılan tedaviler
sonucu, PCO sendromunun ortaya çıkış ve gelişimi için insüline karşı
direncin ve hiperinsülineminin önemleri daha iyi anlaşılmıştır. Tedavi
sonucu insülin seviyelerinin ve insüline karşı olan direncin normalleşmesi
dışında, artmış olan LH salgısı da düzelmektedir.
Adet düzensizliğinin tedavisi:
Polikistik
overde yumurtlama problemlerine bağlı olarak düzensiz,gecikmeli ve
yoğun kanamalara sıkça rastlanır. Bu nedenle tedavide asıl amaç yumurtlamayı
yeniden sağlamaktır.
Eğer çocuk isteği varsa yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar
kullanılabilir ancak olası yan etkileri nedeni ile bu tür ilaçlar uzun süreli
kullanılamazlar. Fazla kilolar hem PCO'lu hem de polikistik over olmayan hastalarda
adet problemlerine yol açan nedenlerden biridir. Yağ dokusunda fazla miktarda
östrojen üretilmesi nedeni ile yumurtlama bozuklukları görülür. Şişman
hastalarda kilo verilmesi çoğu zaman yumurtlamanın yeniden başlaması için
yeterli olmaktadır.
35 yaşından küçük ve çocuk istemeyen hastalarda adetleri düzene sokmak için
doğum kontrol hapları en sık tercih edilen ilaç grubudur.Doğum kontrol
hapları 6-12 ay süre ile kullanılır.Doğum kontrol hapı kullanımı tedavide
önemlidir. İkinci sırada ise adetin 15. gününden sonra kullanılan progesteron
ilaçları gelir. Her iki ilaç grubu da adetleri düzene sokar.Polikistik over olan
hastalarda adet düzensizliği tedavisinde çocuk beklentisi tedavi seçiminde en
önemli unsur olup buna göre davranılmalıdır.
Polikistik
over olan
hastalarda gebeliğin meydana gelmesi ve doğum sıklıkla bu sendromu ortadan
kaldırmakla beraber bazı hastalarda doğum yapmalarına rağmen problem doğum
sonrası yeniden ortaya çıkabilir.Bu nedenle gebeliğin oluşumu da kesin tedavi
değildir.Sıklıkla sorulan bir diğer soru da doğum şeklinin tedavide rolü
olup olmadığıdır.Bebeğin normal yolla yada sezaryen ile dünyaya
gelmesinin bir önemi yoktur.Önemli olan 9 aylık bir gebeliğin
geçirilmesidir.
Tüylenmenin tedavisi:
Aşırı tüylenme şikayetinde yapılan tıbbi değerlendirme sonrasında yapılacak
ilk ayrım hormon seviyelerinin yüksek olup olmadığı, seviyelerin yüksek
olması durumunda bu yüksekliğin kaynağıdır. (yumurtalık, böbrek üstü bezi
vb.) Androjen adı verilen erkeklik hormonlarının
fazlalığına bağlı olarak ortaya çıkan tüylenme (hirsutism)
sıklıkla görülen bir durumdur. Bazı kadınlar bunu dert etmezken bazı
kadınlarda asıl hekime müracaat sebebidir. Bazı durumlarda tüylenme hormonal
dengesizliğe bağlı değildir ve yapısal olabilir,bu durum hipertrikoz olarak
adlandırılır ve PCO ile ayrımını dikkatli yapmak gerekir.
Tedavide amaç erkeklik
hormonunu baskıladıktan sonra mevcut fazla kılların yok edilmesidir. Bunun
için epilasyon, laser epilasyon gibi yöntemler kullanılır.
Polikistik overde var olan tüyler tedavi ile
yok edilemez, bu nedenle mevcut tüylerin yok edilmesi için epilasyon gereklidir. Tedavi
sadece yeni tüylerin çıkışını
durdurur. Tedavi var olan
kılları azaltmaz, yenilerinin çıkmasına engel olabilir.
Hormon seviyelerinin yüksek olması durumunda kaynağı baskılayıcı hormonal
tedavi yöntemleri uygulanır. Doğum
kontrol hapları kandaki androjen düzeylerini düşürdüğünden yeni tüy çıkmasını
engelleyebilirler. Bu amaçla en sık kullanılan ilaç cyproterone asetat adı
verilen bir maddedir. Diğer bazı ilaçlar ile bir arada yada tek başına
kullanılabilir. Hirsutism tedavisi uzun süreli bir tedavidir. Başarı için
8-18 ay tedavi gerekebilir. Bunun nedeni kıl büyümesinin yavaşlığıdıÜretime başlamış kıl köklerinin üretimini kesmek
zor olduğundan bu tedavi ancak yeni kılların çıkmasını engelleyebilir.
Polikistik
Overli
bazı kadınlar bazen yumurtlar, bazıları ise hiç yumurtlamaz. Eğer
yumurtlamıyor ve gebe kalmak istiyorsanız, kısırlığa karşı mevcut tedaviler
çok iyi sonuçlar vermektedir.Polikistik
Overli hastalarında yumurtlamayı uyarıcı ilaçlardan en etkili olanı klomifen
sitratır.
Bu ilaç yumurtlamanızı sağlayarak çalışır.
Bu ilaç hekim kontrolü altında kullanılır. Klomifenin başarısın olması
durumunda ise iki ana yaklaşım söz konusudur. Bunlardan ilki enjektabl
hormonlar ile yumurtalıkları uyarmak ve daha sonra aşılama (inseminasyon)
yapmaktır. Bu tedavi ile %62'ye varan başarı oranları bildirilmiştir. Bu
tedavinin en önemli komplikasyonu ovarian hiperstimülasyon sendromu ve çoğul
gebeliklerdir. Tedavi son derece titiz bir yakın kontrol altında ve konuya
hakim hekimlerce yapılmalıdır.Kısırlığa
karşı, diğer tedavilerin yanı sıra, eğer uygunsa kilo verilmesi önerilir.
Polikistik Over tedavisinde alternatif ve yeni bir tedavi seçeneği olarak
tercih edilen ilaç Metformin (glucophage) ‘dir;Metformin, bazı şeker hastalarının
tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. İnsülin direncine karşı çıkmaya yardım
eder (insülin direncinin, PKOS’nin başlıca nedenlerinden biri olduğu
düşünülmektedir Metformin tedavisi hakkında araştırma çalışmaları
yapılmaktadır. Bu tedavinin ileride PKOS için daha yaygın olarak kullanılması
olasıdır. Son zamanlarda yapılan bir çalışmada, PKOS’li kadınlar arasında
metformin alanların almayanlara kıyasla daha yüksek yumurtlama ve gebe kalma
olasılığı sergiledikleri sonucuna varılmıştır.
Hastalar bu ilaca başladıklarında geneldeki en fazla yakınma mide sorunları
ve ishal olmakta, tedavinin birinci haftasının sonunda geçmektedir. Bu yan
etkiler ilacın başlangıç dozunu azaltarak ve yemekle birlikte alınmasını
sağlayarak en aza indirilebilir. Böbrek fonksiyonları azalmış hastalarda
Metformin tedavisinin çok nadir görülen yan etkisi laktik asidoz'a
yakalanabilirler, bu tür hastalara dikkatli verilmelidir. Polikistik over
sendromu; yapılan çalışmaların sonucunda şeker hastalığı için kullanılan
ilaçlar ile tedavi edilebilmektedir. Polikistik over sendromunun etkilerini
birkaç ay içinde tersine çevirebilmektedir. Bunlar saç dökülmesini
azaltmakta, yüzde ve vücuttaki kıllanmayı durdurmakta, tansiyonu normale
döndürmekte, adetleri düzenleyip, kilo verdirerek gebe kalabilmeyi
sağlamaktadırlar. Bu ilacı kullanarak 2 aydan kısa bir sürede ilk
yumurtladığı adette gebe kalanlar görülmüştür. Yaklaşık 6 aylık bir
kullanımdan sonra kadınların % 80'inin normal adet düzenine girdiği
gözlenmektedir. Diğer bir seçenek ise laparoskopik diatermidir (LOD). Burada
laparoskopi ile karın boşluğuna girilir, yumurtalıklar koter ya da lazer ile
yakılarak üzerlerinde küçük delikler açılır. Tedavinin mekanizması
bilinmemekle birlikte düzenli yumurtlamayı sağladığı ve klomifene olan cevabı
iyileştirdiği gözlenmiştir. LOD sonrası 12 ay içinde kendiliğinden gebelik
oranları %60-80 arasındadır. LOD'un başarısı infertilite süresi 3 yıldan az
olanlarda ve LH düzeyleri 10'dan fazla bulunanlarda daha iyidir.
Tedavide genellikle en son seçenekler aşılama (İnseminasyon –İUİ) ve
yardımla üreme teknikleri, yani tüp bebek ve İCSİ uygulamalıdır. Deneyimli
merkezlerde başarı ile uygulanabilmekte ve gebelikler oluşabilmektedir.
Polikistik over sendromunda uzun dönemde ne gibi riskler
bulunmaktadır?
*Polikistik overin uzun dönemde
yaratabileceği sorunlar ve riskler hem insülin hem de androjen fazlalığına
bağlıdır. Yüksek miktarlarda insülin uzun dönemde tip 2 diabet (insüline
bağımlı olmayan) yani şeker hastalığı riski taşır. Bu tür diyabet genelde
sıkı diyet ve ağızdan alınan ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Kilo
sorunu olan, tedavi edilmemiş PCOS hastalarının % 25-35' inde 40 'lu yaşlarda
tip 2 şeker hastalığı ortaya çıkar.Diyabet
gelişiminin altında yatan temel neden muhtemelen polikistik over gelişimine de zemin
hazırlamaktadır. Başka bir ifadeyle PCO kendi başına diyabet gelişimine neden olmamakta,
ancak bazı kadınlarda PCO geliştiren temel mekanizma (insülin direnci) ileri
yaşlarda diyabet gelişme riskini de artırmaktadır. PKO’nun bu özelliğinin bilinmesi polikistik over tanısı almış olan kadının belli
aralıklarla insülin direnci ve diyabet açısından takip edilmesini ve diyabet
tanısı konduğunda tedavinin erken başlamasını sağlamaktadır.PKO’lu anne adayları
gestasyonel diyabet gelişimi açısından daha yüksek risk altında olduklarından
gebelik döneminde çok daha sıkı takip altında tutulurlar.
*PKOS'da
görülen hormonal değişiklikler tansiyon problemlerinide beraberinde
getirirler. Aynı zamanda bu hastalarda kolesterol yüksekliği de ortaya çıkar.
Her iki durumda kalp hastalığı açısında yüksek risk faktörleridir.
*Polikistik over mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Rahim iç
tabakasının progesteron hormonu etkisinden mahrum kalması ve sürekli
kalınlaşması belli bir süre sonra rahim iç tabakasında kanser öncesi
değişiklikler oluşmasına (endometrial
hiperplazi), hastalık uzun süre devam ettiğinde ise bu
tabakada rahim
kanserigelişmesine neden olabilir. PCO’da yumurtlamanın
düzenli olarak sağlanması veya eksik olan progesteron hormonunun ilaçlarla
dışarıdan takviye edilmesi ve şişmanlık, şeker hastalığı ve hipertansiyon
sorununun sıkı denetim altında tutulmasıyla PCO’lu kadınlarda rahim kanseri
gelişme riskinin en aza indirilmesi mümkündür.
Uzun Dönemdeki Sorunların
Önlenmesi İçin Neler Yapılmalıdır?
Sağlıklı
bir yaşam tarzı, “uzun dönemdeki sorunlar” kısmında listelenen durumların
oluşmasını önlemek için önemlidir. Örneğin, aşağıdakilere uymanız önemlidir:
• Sigara içmeyiniz.
• Sağlıklı beslenin.
• Düzenli olarak egzersiz yapınız.
• Eğer aşırı kilolu ya da obez iseniz kilo veriniz.
Polikistik Overli Kadınlar
Özetle Nelere Dikkat Etmelidir?
• PKO;
adet sorunlarına, kısırlığa, aşırı kiloya, tüylenmeye ve sivilceye yol
açabilir.
• Eğer aşırı kilolu iseniz, biraz kilo vermenin çok büyük faydalarını
görmeniz muhtemeldir.
• PKO semptomlarına karşı tedaviler vardır.
• Metformin, PKO’in esas nedenine ve yol açtığı kısırlığa karşı yeni bir
tedavi olabilir.
• PKO’li kadınlarda ileriki yaşlarda şeker hastalığı, inme (ve muhtemelen
kalp hastalığı) riski artar. Yaşam tarzında yapılacak değişiklikler, bu risk
artışını önleyecektir.
Polikistik Over Tedavisi Nasıl Yapılır, Polikistik Over Tedavisnde
Kullanılan İlaçlar Nelerdir....